Pacanów

Autor opisuje pierwsze lata niemieckiej okupacji Staszowa podczas której zaczęły wchodzić w życie restrykcyjne przepisy prawne skierowane przeciwko ludności żydowskiej. Następnie omawia działalność staszowskiego Judenratu, Wydziału Pracy, Komisji Sanitarnej, Żydowskiej Samopomocy Społecznej, Żydowskiej Służby Porządkowej, Towarzystwa Ochrony Zdrowia. Według rejestrów staszowskiego Judenratu na ogólną liczbę 5500 Żydów mieszkających w Staszowie między 1940 a 1943 rokiem 750 było uchodźcami lub wypędzonymi głównie z Kalisza, Sieradza, Łodzi, Mielca. W 941 r. do Opatowa przybył transport około 1000 Żydów deportowanych z Austrii, których rozlokowano w Staszowie, Klimontowie, Łagowie, Ożarowie, Iwaniskach, Kunowie i Bogorii. Przedstawia życie codzienne w getcie staszowskim do jego likwidacji  8 listopada 1942 roku. Niektórzy staszowscy Żydzi wyjechali do Chmielnika i Pacanowa licząc na przeżycie. Przed deportacją w październiku i na początku listopada 1942 roku do Staszowa wysiedlono Żydów z Połańca, Osieka, Rakowa, Szydłowa, Bogorii, Kurozwęk, Koprzywnicy i innych miejscowości. Wszyscy Żydzi zostali doprowadzeni do stacji kolejowej w Szczucinie, skąd zostali wywiezieni do obozu zagłady w Treblince, gdzie ich wymordowano.

Ostatni rozdział jest poświecony tak zwanemu ,,małemu gettu” w Staszowie ponieważ po wysiedleniu ze staszowskiej społeczności żydowskiej, pozostało za przyzwoleniem okupantów, kilkuset Żydów – pracowników szopów, firmy budowlanej Oemler i policjantów żydowskich z rodzinami. Zawiera informacje na temat porządkowania mienia żydowskiego oraz publicznych aukcji. W 1942 i 1943 roku Niemcy zlikwidowali szopy i firmę Oemler. Część Żydów została wywieziona do tzw. ,,wtórnego getta” w Sandomierzu. 3 czerwca 1943 roku Staszów stał się ,,judenrein” – wolny od Żydów.

Książka oparta jest na wykorzystaniu archiwalnych materiałów oraz zawiera relacje osób – świadków tamtych wydarzeń. Dzięki fotografiom i informacjom zawartym w tej publikacji można również lepiej poznać rzeczywistość ,,dzielnicy zamkniętej”.

Książkę można nabyć w księgarniach w Staszowie i na allegro.

Paweł Skowron urodził się w 1959 roku w Staszowie. Ukończył filologię romańską na Uniwersytecie Jagiellońskim i filologię angielską w Akademii Polonijnej w Częstochowie. Jest członkiem Kieleckiego Towarzystwa Naukowego. Autor publikacji książkowych: Społeczność żydowska Staszowa w latach 1918-1939 (2017) oraz Jesekiel Dawid Kirszenbaum i Jan Skowron. Malarze ze Staszowa (2020).

/Paweł Skowron/